ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 7، مهر 1401 ، شماره پی در پی 77

بررسی ویژگیهای سبکی دیوان ساغر کنگاوری

صفحه (1 - 22)
عبدالرضا نادری‌فر (نویسنده مسئول)، زینب حیدری‌فرد
تاریخ دریافت مقاله : اسفند 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : خرداد 1400

چکیده

زمینه و هدف: میرزاجعفر کنگاوری متخلص به ساغر از عالمان و شاعران بزرگ مکتب ادبی کرمانشاه در قرن سیزدهم، مقارن با حکومت سلسلۀ قاجاریان در ایران است. وی از شاعران برجستۀ دورۀ بازگشت و نیز از تأثیرگذاران شکل‌گیری این مکتب در دیار کرمانشاه است که مرتبۀ علمی و ادبیش چندان شناخته شده نیست. دیوان اشعار او در قالب غزل و رباعی سروده شده که هدف اصلی این جستار نیز تعیین مختصات سبکی و نوآوریهای موجود در این اشعار است.

روش مطالعه: پژوهش حاضر بر مبنای مطالعات توصیفی و تحلیلی، بشیوۀ جستجوی کتابخانه ای و اسنادی انجام گرفته است. محدوده و جامعۀ مورد مطالعه دیوان ساغر کنگاوری به شرح، تحشیه، تعلیقه و تصحیح محمدابراهیم مالمیر و مریم غفوریان است که توسط انتشارات انصاری بچاپ رسیده است.

یافته ها: نوآوری در زمینۀ ترکیب واژگان و نگاه سرشار از ذوق عرفانی شاعر به پدیده های طبیعت در شعر ساغر نمود خاصی پیدا کرده است. استناد به منابع غنی فرهنگ قرآنی، اسطوره های ملی و نیز یادآوری اماکن تاریخی و فرهنگ عامه از دیگر مشخصات شعر ساغر بشمار میروند. کاربرد تشبیه، استعاره، مجاز و ایهام نیز بسامد بالایی در شعر ساغر دارند که در مجموع سبب ایجاد تصاویر نو و مضامینی لطیف و دلنشین شده اند.

نتیجه گیری: غزلیات ساغر بلحاظ اشارات زبانی به وضوح و شیوایی سبک خراسانی و بیشتر پیرو سبک اشعار حافظ، سعدی، و وحشی بافقی است. همچنین این غزلیات بلحاظ مضمون و محتوا شامل احساسات عاشقانه و عواطف عارفانه به سبک قدمای مکتب عراقی است. ساغر در رباعیات خود نیز به زیبایی هرچه تمامتر به تکرار همان مضامینی میپردازد که در غزلیاتش مطرح شده اند.

کلمات کلیدی
ساغر , سبک شناسی , مکتب کرمانشاه , دیوان اشعار

• بادۀ الست، مالمیر، محمدابراهیم و غفوریان، مریم (1392). شرح دیوان ساغر کنگاوری، تهران: انصاری.
• بازگشت ادبی و مختصات زبانی شعر آن دوره، شاملو، اکبر و دزفولیان، کاظم. (1387) مجلۀ تاریخ ادبیات فارسی (شماره3-59)، صص 102- 90.
• بررسی انواع پارادوکسهای ترکیبی و معنایی در غزل منزوی، رحیمی زنگنه، ابراهیم و نجفی، آزیتا. (1392). هفتمین همایش پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، صص 860- 853.
• تحقیقی در شعر بازگشت ادبی و مقایسۀ آن با شعر خاقانی و حافظ، ابراهیمی، مختار (1383). نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، شمارۀ 15(پیاپی12)، صص 23-42.
• حدیقه الشعراء، دیوان بیگی شیرازی، احمدبن ابوالحسن. (1364). به تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: زرین.
• سبک شعر در عصر قاجاریه، تجربه کار، نصرت (1350). چاپ دوم، تهران: توس.
• سفینه المحمود، محمودمیرزا قاجار (1343) به تصحیح عبدالرسول خیام‌پور، تبریز: شفق.
• فروغی بسطامی و غزل بازگشت، اویسی، عبدالعلی (1390). پژوهشنامۀ ادبیات غنایی. دانشگاه سیستان و بلوچستان، (16) 9، صص24-5.
• فرهنگ موسیقی شعر، ذوالفقاری، محسن (1379). تحلیل انتقادی بر موسیقی شعر فارسی، تهران: آگاه.
• وزن شعر فارسی، ناتل خانلری، پرویز (1373). تهران: توس.